مهم‌ترین یافته‌های مجمع کشورهای صادرکننده گاز منتشر شد
مهم‌ترین یافته‌های مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۲ میلادی بازارهای گاز جهان با نوسان‌ها و تغییرهای بنیادینی روبه‌رو بوده است که بیشتر آنها از تحولات ژئوپلیتیک و سرمایه‌گذاری ناکافی در صنعت گاز در یک دهه گذشته ناشی می‌شود.
به گزارش شانا به نقل از مدیریت کل اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت، بازارهای گاز جهان در سال ۲۰۲۲ میلادی نوسان‌ها و تغییرهای بنیادینی را از سر گذراند که تحولات ژئوپلیتیک و سرمایه‌گذاری ناکافی در صنعت گاز طی دهه گذشته از موارد عمده آن به‌شمار می‌آیند. قیمت تک محموله گاز طبیعی و گاز طبیعی مایع‌شده (ال‌ان‌جی) در بازارهای اروپا و آسیا طی پایان تابستان ۲۰۲۲ به‌شدت افزایش یافت، در حالی که بی‌ثباتی شدیدی در طول سال بر این بازارها حاکم بود.
این موضوع بیشتر از افزایش شدید تقاضای ال‌ان‌جی در اروپا در پی جبران کاهش واردات گاز با خط لوله از روسیه رخ داد. در این دوره زمانی، افزایش شدید قیمت‌های گاز طبیعی و ال‌ان‌جی در بازارهای تک محموله سبب شد بسیاری از کشورهای جهان به‌منظور تأمین سوخت در بخش‌های نیروگاهی و صنعتی به مصرف زغال‌سنگ روی آورند.
تحولات ژئوپلیتیک در سال ۲۰۲۲ سبب شد اهمیت نگرانی مربوط به امنیت انرژی افزایش یابد و سیاستگذاران برای تأمین به‌موقع انرژی مورد نیاز کشورهای خود را در بیش از اهداف محیط زیستی در اولویت قرار دهند، از این رو بیشتر کشورها به‌دنبال راه‌حلی برای دستیابی به منابع انرژی مطمئن، مقرون‌به‌صرفه و پایدار بودند.
در سال ۲۰۲۲ اقتصاد جهان با موانع زیادی روبه‌رو شد، به‌طوری که این موضوع چشم‌انداز اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۳ را تضعیف کرد.
رشد تولید ناخالص داخلی جهانی در پی افزایش شدید قیمت‌های انرژی و محصولات خام، افزایش نرخ تورم، شرایط انقباض مالی، اختلال‌های زنجیره تأمین، قرنطینه‌های گسترده در چین و تحولات ژئوپلیتیکی در اروپا در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۴.۳ درصد رسید.
در این میان، تورم جهانی رقم ۸.۸ درصد را ثبت کرد که بالاترین سطح از سال ۲۰۰۸ به‌شمار می‌آید، حال انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳، رشد تولید ناخالص داخلی جهان به ۹.۲ درصد برسد و نرخ تورم جهانی با اندکی تنزل همچنان در سطح بالای حدود ۶.۶ درصد باقی بماند.
مصرف جهانی گاز در سال ۲۰۲۲ کاهش یافت، اما انتظار می‌رود رشد مصرف جهانی گاز در سال ۲۰۲۳ از سر گرفته شود. برآوردها حاکی از آن است که مصرف جهانی گاز در سال ۲۰۲۲ حدود ۴ درصد کاهش یافته و به سطح ۴.۰۳ تریلیون مترمکعب رسیده است.
هوای معتدل زمستانی در سه ماه نخست و چهارم ۲۰۲۲ در نیمکره شمالی به کاهش مصرف گاز در بخش خانگی منجر شد، همچنین قیمت‌های بالای گاز بر مصرف گاز در بخش صنعتی تأثیر گذاشت و به کاهش تقاضای گاز در کشورهای مختلف آسیای شرقی و اروپا انجامید.
این در حالی است که در آمریکا مصرف گاز در سال ۲۰۲۲ میلادی نسبت به سال ۲۰۲۱ در پی رشد تقاضای گاز در بخش نیروگاهی و کاهش عرضه زغال‌سنگ و افزایش قیمت این حامل انرژی ۵ درصد افزایش نشان داد.
پیش‌بینی می‌شود مصرف جهانی گاز در سال ۲۰۲۳ میلادی حدود یک درصد نسبت به سال پیش از آن افزایش یابد که بخش عمده آن از افزایش تقاضای گاز در ایالات متحده آمریکا، چین و بعضی از اقتصادهای نوظهور آسیا ناشی می‌شود.
تولید برق همچنان بزرگ‌ترین محرک مصرف گاز در جهان است
بخش نیروگاهی با سهمی معادل ۴۴ درصد همچنان بزرگ‌ترین بخش مصرفی گاز در جهان به‌شمار می‌آید. در سال ۲۰۲۲ مصرف جهانی گاز بخش نیروگاهی با ۲ درصد کاهش به ۶ هزار و ۵۰ تراوات ساعت (TWh) رسید که بیشتر در پی جایگزینی گاز با زغال‌سنگ در بخش‌های مختلف جهان رخ داد.
افزایش شدید قیمت گاز در بازارهای جهانی در سال ۲۰۲۲ سبب کاهش رقابت‌پذیری گاز طبیعی در مقایسه با زغال‌سنگ شد. با وجود این، بخش نیروگاهی همچنان بزرگ‌ترین محرک تقاضای جهانی باقی خواهد ماند، زیرا بسیاری از کشورهای جهان به‌دنبال کاهش مصرف زغال‌سنگ برای تولید برق هستند.
برآورد می‌شود مصرف جهانی گاز طبیعی در بخش صنعت در سال ۲۰۲۲ با ۴ درصد کاهش نسبت به سال قبل به ۷۴۰ میلیارد مترمکعب برسد که ناشی از افزایش شدید قیمت گاز در دوره مورد بررسی و کاهش تولید یا تعطیلی جزئی در بعضی از صنایع سنگین مانند سیمان، کود و فولاد بود.
با وجود این، انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳ میلادی با برآوردها درباره کاهش قیمت گاز، مصرف این سوخت پاک در بخش صنعتی افزایش یابد و گاز طبیعی همچنان به‌عنوان سوختی مقرون‌به‌صرفه، قابل اعتماد و سازگار با محیط زیست برای بسیاری از صنایع باقی بماند.
ثبت کاهش جزئی تولید گاز در سال ۲۰۲۲
تولید جهانی گاز در سال ۲۰۲۲ میلادی یک درصد کاهش یافت و به بیش از ۴ تریلیون مترمکعب رسید که دلیل اصلی آن کاهش تقاضا برای این حامل انرژی بود.
مناطق اوراسیا و آفریقا بیشترین کاهش میزان تولید را تجربه کردند، در حالی که آمریکای شمالی، خاورمیانه، آمریکای لاتین، اروپا و آسیا اقیانوسیه افزایش تولید گاز را ثبت کردند. انتظار می‌رود تولید جهانی گاز در سال ۲۰۲۳ حدود یک درصد افزایش یابد که عمدتاً ناشی از افزایش تولید در آمریکای شمالی، آمریکای لاتین، خاورمیانه و آفریقا است.
تولید گاز طبیعی غیرمتعارف در سال‌های اخیر به‌طور پیوسته در حال رشد بوده و سهم آن در تولید جهانی گاز در سال ۲۰۲۲ به ۳۱ درصد افزایش یافته است. در این میان کاهش تولید گاز متعارف دلیل اصلی کاهش کلی تولید گاز در سال ۲۰۲۲ بود. تولید گاز همراه و میدان‌های گاز فراساحلی به‌ترتیب ۱۴ و ۲۹ درصد تولید گاز جهان در سال ۲۰۲۲ را تشکیل می‌دهند.
افزایش قابل‌توجه حجم گاز کشف‌شده در سال ۲۰۲۲
بیش از ۶۰۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در سال ۲۰۲۲ کشف شد که افزایش ۱۶ درصدی نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. افزایش اکتشاف در خاورمیانه و اروپا عامل اصلی افزایش اکتشافات جهانی گاز بود. با وجود این، تعداد چاه‌های اکتشاف کمتر از نصف میانگین تعداد چاه‌های اکتشاف پیش از شیوع ویروس کرونا بود که نشان‌دهنده کاهش تداوم سرمایه‌گذاری ناکافی در بخش اکتشاف است.
سرمایه‌گذاری در نفت و گاز همچنان در حال افزایش است و احتمالاً در سال ۲۰۲۳ بالاتر از سطح پیش از شیوع ویروس کرونا قرار گیرد. در سال ۲۰۲۲، سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه نفت و گاز با افزایش هفت درصدی نسبت به سال پیش به ۷۱۸ میلیارد دلار رسیده که بخشی از آن به‌دلیل افزایش هزینه‌های شرکت‌های خدمات فنی مهندسی و همچنین اکتشاف و تولید است.
انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳، به پشتوانه سرمایه‌گذاری بیشتر در صنایع بالادستی و سرمایه‌گذاری برای احداث پایانه‌های وارداتیال‌ان‌جی، سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه نفت و گاز افزایش بیشتری پیدا کند. با این حال چند عدم قطعیت از جمله کاهش رشد اقتصادی جهانی، شرایط سخت مالی، تورم بالا و نوسانات بالای قیمت انرژی، ممکن است مانع از سرمایه‌گذاری جدید در این حوزه شود.
پروژه‌های CCUS و هیدروژن شتاب بیشتری به‌دست آورده‌اند
تعداد پروژه‌های CCS/CCUS اعلام‌شده و ظرفیت کاهش انتشار کربن مرتبط با این پروژه‌ها به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. این در حالی است که هیدروژن نیز به‌عنوان یک مسیر بالقوه برای کربن‌زدایی با ظرفیتی قابل‌توجه ظهور یافته است. با این حال تعداد پروژه‌های CCS/CCUS و هیدروژن که پیش‌تر تصمیم نهایی درباره سرمایه‌گذاری آنها اتخاذ شده است، هنوز با مقیاس مورد نیاز فاصله دارد.
منطقه اروپا بازار پیشرو در جهان برای تجارت گاز خط لوله به‌شمار می‌آید که حدود ۶۰ درصد جریان خالص تجارت خط لوله گاز را به خود اختصاص داده است. واردات گاز با خط لوله به اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ به ۲۰۳ میلیارد مترمکعب رسید که ۲۶ درصد یا ۷۰ میلیارد مترمکعب کمتر از سال گذشته میلادی بود.
در سال ۲۰۲۲ واردات اتحادیه اروپا از روسیه به‌شدت کاهش یافت که تنها تا حدی با افزایش نروژ و آذربایجان جبران شد، واردات گاز خط لوله در اتحادیه اروپا ممکن است در سال ۲۰۲۳ بیشتر کاهش یابد.
در این میان به نظر می‌رسد تجارت گاز با خط لوله در منطقه آسیا افزایشی خیره‌کننده داشته باشد که بیشتر ناشی از تغییر جهت روسیه به سمت این بازار است، در عین حال انتظار می‌رود صادرات روسیه به چین در سال ۲۰۲۳ تا حدود ۴۰ درصد افزایش یابد.
تجارت جهانی ال‌ان‌جی در سال ۲۰۲۲ از آسیای پاسیفیک به اروپا منتقل شد، اما انتظار می‌رود واردات آسیا-اقیانوسیه در سال ۲۰۲۳ بهبود یابد. واردات جهانی ال‌ان‌جی با ۶ درصد افزایش به ۳۹۹ میلیون تن در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت که بیشتر ناشی از افزایش چشم‌گیر واردات ال‌ان‌جی در اروپا بود. این در حالی است واردات ال‌ان‌جی در آسیا و آمریکای جنوبی کاهش یافت.
واردات ال‌ان‌جی اروپا با ۶۲ درصد افزایش (۴۹ میلیون تن) به بالاترین حد خود رسید که بیشتر به‌دلیل کاهش واردات گاز از طریق خط لوله بود.
کاهش واردات ال‌ان‌جی چین باعث افت هفت درصدی (۲۰ میلیون تن) واردات ال‌ان‌جی در منطقه آسیا-اقیانوسیه شد و برخلاف سال‌های گذشته، اروپا جانشین آسیا-اقیانوسیه به‌عنوان بازار برتر ال‌ان‌جی شد.
در سال ۲۰۲۳، پیش‌بینی می‌شود واردات ال‌ان‌جی جهان ۴ تا ۴.۵ درصد افزایش یابد و به سالانه ۴۱۶ میلیون تن برسد، همچنین انتظار می‌رود بیشتر افزایش تقاضا از جانب چین، هند و کشورهای جنوب شرق آسیا باشد.
در سال ۲۰۲۲، ظرفیت پروژه‌های مایع سازی که در خصوص آنها تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری (FID) اتخاذ شده است کاهش یافت، اما انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها در آینده نزدیک به‌منظور تأمین تقاضای فزاینده ال‌ان‌جی شتاب بیشتری بگیرد.
ظرفیت پروژه‌های مایع‌سازی گاز طبیعی که در سال ۲۰۲۲ به تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری (FID) منجر شد نسبت به سال ۲۰۲۱ کاهش یافت و به حدود ۳۴ میلیون تن در سال رسید که این رقم در سال ۲۰۲۱ حدود ۵۲ میلیون در سال بود. حدود ۶۸ درصد پروژه‌های مایع‌سازی که در سال ۲۰۲۲ به تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری (FID) رسید به ایالات متحده آمریکا تعلق داشت و بقیه در کشورهای سورینام، کنگو، کانادا و مالزی قرار دارند.
در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، تقریباً ۱۶۰ میلیون تن در سال ظرفیت‌های جدید مایع‌سازی به رهبری ایالات متحده، همچنین قطر و مکزیک و امارات به تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری (FID) خواهند رسید. این پروژه‌ها به‌واسطه قراردادهای ال‌ان‌جی که در دو سال گذشته منعقد شده‌اند پشتیبانی می‌شوند. در سال ۲۰۲۲، ظرفیت مایع‌سازی کارخانه‌های ال‌ان‌جی جهان حدود ۴۸۶ میلیون تن در سال و ظرفیت گازی‌سازی مجدد پایانه‌های دریافت ال‌ان‌جی حدود یک میلیارد و ۳۷ میلیون تن در سال رسید.
کمتر از ۳۰ کشتی جدید حمل‌ونقل ال‌ان‌جی بهره‌برداری شد
در سال ۲۰۲۲، کمتر از ۳۰ کشتی جدید حمل‌ونقل ال‌ان‌جی بهره‌برداری شد که کمترین مقدار را از سال ۲۰۱۳ نشان می‌دهد. تعداد ناوگان جهانی کشتی‌های ال‌ان‌جی‌بر در پایان این سال به ۶۷۰ عدد رسید، در پاییز ۲۰۲۲ در پی افزایش هزینه سوخت حمل‌ونقل ال‌ان‌جی، نرخ اجاره شناورهای ال‌ان‌جی‌بر شاهد بیشترین افزایش بود.
افزایش ذخیره‌سازی‌های گاز در طول سال ۲۰۲۲، همراه با کاهش تقاضا در زمستان گذشته، باعث شد ذخایر گاز اتحادیه اروپا در سطوح بالایی قرار گیرد. سطح ذخیره‌سازی زیرزمینی گاز در اتحادیه اروپا در آغاز سال ۲۰۲۲ در کمترین حد خود در پنج سال گذشته قرار داشت، اما نگرانی‌ها درباره امنیت عرضه گاز در اروپا باعث شد کمیسیون اروپا مقرراتی را برای مراکز ذخیره‌سازی گاز تدوین کند که آنها را ملزم به پر کردن ۸۰ درصد ظرفیت ذخیره‌سازی‌شان تا یکم نوامبر ۲۰۲۲ کند، از این رو به‌واسطه افزایش سطح ذخیره‌سازی‌ها و برداشت کمتر از حد پیش‌بینی‌شده، سطح ذخایر گاز اروپا در پایان فصل زمستان ۲۰۲۳-۲۰۲۲ بالاتر از میانگین ۵ ساله قرار گرفت.
در سال ۲۰۲۲ قیمت‌های تک‌محموله‌ی گاز طبیعی و ال‌ان‌جی از بالاترین حد تاریخی خود فراتر رفت و نوسان‌های شدیدی را ثبت کرد که ناشی از تحولات ژئوپلیتیک، نگرانی‌های فزاینده درباره امنیت عرضه گاز و افزایش تقاضای ال‌ان‌جی در بازارهای جهانی بود.
قیمت گاز تک محموله گاز طبیعی در بازار TTF اروپا به‌طور میانگین به ۳۸ دلار به ازای هر یک میلیون بی‌تی‌یو رسید که ۱۳۶ درصد بیشتر از سال گذشته میلادی بود. قیمت تک محموله ال‌ان‌جی در بازار آسیای شمال‌شرقی نیز به‌طور متوسط به ۳۳ دلار در هر میلیون بی‌تی‌یو رسید که نسبت به سال پیش ۷۹ درصد افزایش داشت.
با توجه به افزایش نسبی قیمت گاز در بازار TTF اروپا نسبت به بازار آسیا و ایجاد مابه‌التفاوت قیمتی قابل‌توجه بین این دو بازار، بازار اروپا جذابیت بیشتری برای صادرکنندگان گاز پیدا کرد. انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳ نیز قیمت‌های گاز همچنان بی‌ثبات باقی بماند. عواملی مانند زمستان نسبتاً معتدل، سطح بالای ذخیره‌سازی گاز در اروپا و کاهش رشد تقاضای گاز در بحبوحه کاهش رشد اقتصاد جهانی ممکن است بر قیمت‌های تک‌محموله گاز فشار نزولی وارد کند.
با این حال ممکن است به‌دلیل بهبود پیش‌بینی‌شده تقاضای گاز چین، واردات بیشتر توسط هند و کشورهای آسیای جنوب شرقی، افزایش تقاضای گاز در بخش صنعتی و هرگونه اختلال بیشتر در عرضه گاز به همراه شرایط جوی غیرمعتدل به افزایش قیمت‌ها در بازار گاز منجر شود.