کاهش ۱۷ درصدی صادرات گاز ایران به ترکیه
گروه انرژی: مبادلات تجاری ایران و ترکیه در سه ماهه نخست ۲۰۲۳ به بیش از ۱.۳۷ میلیارد دلار رسید و ترکیه در این مدت بیش از ۱.۵ میلیارد مترمکعب گاز از ایران وارد کرد. به گزارش «تجارت»، جدیدترین آمار منتشر شده از سوی اداره آمار ترکیه نشان می‌دهد مبادلات تجاری این کشور با ایران در ۳ ماهه نخست سال جاری میلادی به یک میلیارد و ۳۷۹ میلیون دلار رسیده است. ارزش تجارت ایران و ترکیه در این دوره نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۴ درصد کاهش داشته است. در ماه‌های ژانویه تا مارس سال ۲۰۲۲ ارزش تجارت ایران و ترکیه یک میلیارد و ۶۱۹ میلیون دلار اعلام شده بود. بر اساس این گزارش، صادرات ترکیه به ایران در ماه‌های ژانویه تا مارس ۲۰۲۳ با افزایش ۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده و به ۷۰۲ میلیون دلار رسیده است. ترکیه در ژانویه تا مارس ۲۰۲۲ بالغ بر ۶۸۷ میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود. واردات ترکیه از ایران در سه ماهه امسال نیز ۶۷۷ میلیون دلار اعلام شده که این رقم نسبت به واردات ۹۳۲ میلیون دلاری در مدت مشابه سال قبل ۲۷ درصد کاهش داشته است. همچنین اداره آمار اروپا (یورو استات) از صادرات ۱ میلیارد و ۵۶۷ میلیون مترمکعبی گاز ایران به ترکیه در سه ماهه ۲۰۲۳ خبر داده است. صادرات گاز ایران به ترکیه در این دوره نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۷ درصد کاهش داشته است. ایران در سه ماه سال ۲۰۲۲ بالغ بر یک میلیارد و ۸۹۱ میلیون مترمکعب گاز به ترکیه صادر کرده بود.
اما اقتصاد ترکیه طی دهه‌های اخیر و به‌ویژه از اوایل دهه ۹۰ میلادی رشد مستمر و قابل‌توجهی را تجربه کرده‌است. تولید ناخالص داخلی این کشور (با نرخ ثابت ۲۰۱۰) در سال ۲۰۲۰ معادل ۲۸۴/ ۱تریلیون دلار بوده‌است. این در حالی است که این رقم در سال ۱۹۹۰ برابر با ۳۶۵ میلیارد دلار بوده و در واقع روند افزایش مصرف انواع انرژی در ترکیه، پیامد طبیعی رشد اقتصادی در این کشور است. مجموع انرژی اولیه تامین‌شده (TPES) در ترکیه از ۴۴/ ۵۱ (معادل میلیون تن نفت‌خام) در سال ۱۹۹۰ به ۲/ ۱۴۴ (معادل میلیون تن نفت‌خام) در سال ۲۰۱۸ افزایش یافته‌است که رشدی ۱۸۰درصدی را نشان می‌دهد. همچنین آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید که سهم انرژی‌های فسیلی در مجموع انرژی اولیه تامین‌شده ترکیه، در سال ۲۰۱۹ برابر با ۸۳ درصد بوده که نشانگر اهمیت انرژی‌های فسیلی در سبد انرژی این کشور است. ترکیه بخش اعظم منابع انرژی اولیه خود را وارد می‌کند. بر‌اساس گزارش اختصاصی آژانس بین‌المللی انرژی، در سال ۲۰۱۹ ترکیه ۳۱ درصد از مجموع منابع انرژی تامین‌شده (TES) خود را در داخل تولید کرده‌است. این کشور طی دهه اخیر سیاست‌های فعالی در راستای تضمین امنیت انرژی اقتصاد رو‌به‌رشد خویش اتخاذ کرده که مهم‌ترین این سیاست‌ها عبارتند از: ایجاد هاب انرژی در منطقه جنوب‌شرق اروپا، افزایش اکتشافات نفت و گاز و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر. هر‌یک از این سیاست‌ها که در راستای افزایش امنیت انرژی در این کشور تدوین شده‌اند؛ شامل مجموعه‌ای از پروژه‌های اقتصادی در ابعاد داخلی و بین‌المللی هستند. ترکیه دستکم از سال‌های دهه ۱۹۹۰ در تدارک بهره‌برداری از موقعیت جغرافیایی آن کشور برای انتقال گاز کشورهایی نظیر ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان به اروپا بوده‌است. پروژه انتقال گاز ایران به ترکیه در سال ۱۹۹۶ گامی عملی در این راستا بود که امتداد آن به اروپا به دلایلی نظیر رقابت با گاز روسیه و تحریم‌ها علیه ایران ناکام ماند. قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز ایران به ترکیه در حالی در سال ۲۰۲۵ منقضی می‌شود که همچنان مذاکراتی درباره تمدید آن انجام نگرفته‌است. ترکیه در سال ۲۰۰۶ به اتفاق جمهوری‌آذربایجان خط لوله باکو – تفلیس – جیهان را افتتاح کردند که نفت جمهوری‌آذربایجان را به‌جای عبور از ایران، از مسیر گرجستان به بندر جیهان ترکیه انتقال می‌داد؛ الگویی که در سال‌های بعد در قالب پروژه‌های مشابه دیگری در حوزه‌های انرژی و حمل و نقل تکرار شد. آنگونه که خبرگزاری آناتولی گزارش کرده، این خط لوله طی ۱۴ سال بهره‌برداری، یعنی تا ژوئن ۲۰۲۰ معادل ۳ میلیارد و ۴۵۷ میلیون بشکه نفت جمهوری‌آذربایجان را به بازارهای جهان عرضه کرده‌است. ذخایر اثبات‌شده نفتی ترکیه در سال ۲۰۲۱ دارای ۳۷/ ۰ میلیارد بشکه نفت درجاست که این رقم در سال ۲۰۱۴ برابر با ۲۹/ ۰ میلیارد بشکه بوده‌است. این افزایش اگرچه نشان‌دهنده شتاب ترک‌ها در عملیات اکتشافی است، اما همچنان گاز طبیعی را باید شالوده سیاست‌های امنیت انرژی ترکیه دانست. ترکیه هم‌اکنون سالانه حدود ۱۲میلیارد دلار گاز به‌صورت طبیعی و ال‌ان‌جی عمدتا از روسیه، جمهوری‌آذربایجان، ایران، آمریکا، قطر و الجزایر وارد می‌کند. کشف میادین جدید گازی در دریای‌سیاه و مدیترانه‌شرقی؛ گام موثر این کشور برای ارتقای امنیت انرژی و تبدیل‌شدن به هاب انرژی است.